Het Europarlement werkt aan een auteursrechten harmonisatie. De regels voor auteursrechten lijken in de Europese Unie veel op elkaar, maar er zijn kleine verschillen. Dat geeft soms verwarring. De auteursrechten harmonisatie moet zorgen voor duidelijkheid.

Direct wordt ook gekeken naar de invloeden van internet op de auteursrechten. Internet heeft ons leven veranderd en daarbij de omgang met de geestelijke eigendommen van derden. Het Europarlement wil deze veranderingen en de wetgeving over auteursrechten meer in overeenstemming brengen, waardoor deze weer duidelijk zijn. Vanzelfsprekend zonder de rechten van de makers te schaden.

Oude wens

Kort na de eeuwwisseling sprak het Europarlement al de wens uit de auteursrechten te harmoniseren. Die wens genoteerd in de Directive van 22 mei 2001. Nu is er een ontwerpverslag (link EC en pdf) waarin het parlement haar voorstellen en aanbevelingen heeft vastgelegd. De Europese Commissie, de wetgever, gaat zich daar over buigen.

Beslissing

Op 9 juli 2015 gaat de Commissie er dan een beslissing over nemen. Tot die tijd is het mogelijk te reageren op de aanbevelingen. Er zijn al enkele websites gestart van belangenclubs die informatie geven over de aanbevelingen uit het ontwerpverslag. Daarbij wijzen ze vooral op de bezwaren en gevolgen. Vanzelfsprekend kun je daar ook je mening, naam en/of opmerkingen achterlaten.

De uitzonderingen

Zoals gezegd lijken de copyright regels in de landen van de Europese Unie al veel op elkaar. Het verschil zit voornamelijk in de uitzonderingen. Die wil het parlement zoveel mogelijk verkleinen. Dit geeft niet allen meer duidelijkheid, maar maakt ook het zaken doen over de grens eenvoudiger. Juist ook nu dat door internet met digitale producten makkelijker is.

Rechtenvrij maken

Een subtiel verschil tussen landen bestaat bijvoorbeeld in het rechtenvrij maken en zijn van werken. In de meeste landen van Europa verloopt het auteursrecht op 1 januari van het 71e jaar na de dood van de maker. Daarna valt het werk in het zogenaamde publieke domein en is het dus vrij van auteursrechten. Je mag het werk dan zonder toestemming gebruiken. In Nederland kun je als maker je werk niet zelf rechtenvrij maken, in het publieke domein plaatsen, voor het auteursrecht is verlopen. Dat geldt ook voor naburige rechten en databankenrechten.

Het Europarlement wil deze mogelijkheid gaan bieden. Een werk kan daardoor eerder en makkelijker beschikbaar worden gemaakt door de maker. Waarmee hij bijvoorbeeld ook zijn erfgenamen een hak kan zetten.

Billijk gebruik

Het Europarlement dringt aan naar billijk gebruik te kijken, enigszins te vergelijken met bestaande term fair use, die nog wel eens door telecomproviders wordt gebruikt. Het moet door aanpassing van de wetgeving makkelijker worden werken zonder toestemming van de maker te gebruiken.

Ze stelt voor een open norm in te voeren waarbij flexibel naar een werk, waarbij gebruik door derden niet in strijd is met de normale exploitatie van het werk en niet op onredelijke wijze de belangen van de maker of rechthebbende schaadt (punt 13 in het verslag).

Ook het verplicht vrij beschikbaar stellen van werk aan bibliotheken voor het uitlenen van boeken in digitaal formaat valt onder het billijk gebruik.

Foto’s van niet rechtvrij werk

De beoordeling van de auteursrechten rond foto’s, en het gebruik ervan, geeft nogal eens discussie. Er zijn nogal wat nuances, zoals ik eerder besprak.

In 2004 was er een interessante discussie over een foto van de Erasmusbrug in Rotterdam. De architect, Ben van Berkel, claimde via Stichting Beeldrecht een vergoeding voor foto’s waarop de brug zonder zijn toestemming stond afgebeeld.

De wet bepaalde dat foto’s vrij van rechten mogen worden gebruikt, mits het auteursrechtelijke object niet de hoofdvoorstelling vormt. Een groepje toeristen voor de brug mocht dus wel, een brochure over Rotterdam met de brug als spraakmakend object niet.

Doordat de Nederlandse wet werd aangepast naar de Europese richtlijn veranderde alles. De bepaling over de hoofdvoorstelling verviel daarbij en de architect kreeg geen vergoeding voor de foto waarop zijn brug was afgebeeld.

Maar …

Er werd een Europese richtlijn gevolgd. In de aanbevelingen lijken ze te worden teruggedraaid, maar zonder het verwarrende begrip hoofdvoorstelling. Het vreemde daarbij is dat in vrijwel alle Europese landen wettelijk is geregeld dat de hierboven bedoelde foto’s rechtenvrij gemaakt en geëxploiteerd mogen worden. Alleen in Italië en Frankrijk mogen zulke foto’s niet commercieel worden gebruikt. De aanbeveling kiest er dus voor de weg van die twee uitzonderingen te volgen.

Als de aanbeveling wordt gevolgd mogen werken die zich permanent in de openbare ruimte bevinden worden gefotografeerd, mits deze niet commercieel worden gebruikt. Een wervende poster met de Erasmusbrug of een ansichtkaart met de brug in een souvenirwinkel, zal daardoor wellicht weer tot problemen leiden met de architect (zie 2e alinea, pag. 11 van het verslag).

Had ik het over nuances? Hoe het met de foto die een toerist maakte van de Erasmusbrug. Op die foto rust het auteursrecht van de toerist. De toerist mailde de foto naar een familielid, deze plaatste het op internet. Daar werd, op Facebook, Instagram of Pinterest een paar keer gedeeld en uiteindelijk gebruikt in een advertentie. Het Europarlement vraagt de Commissie hier naar te kijken (zie pag 11 van het verslag).

Vrij gebruik van hyperlinks

Een tijdje geleden stonden portals die hyperlinks naar website van kranten verzamelden in de aandacht. Ze trokken meer bezoekers dan de kranten, dat vonden de kranten niet leuk.

Het Europarlement beloont de marketingvaardigheid eigen publiek te trekken. Het verwijzen naar andere websites met hyperlinks was al toegestaan, nu wordt het ook in de wet opgenomen (zie punt 15).

Meer informatie:

• Website voor petitie tegen terugdraaien van commercieel gebruik van foto’s van werken in de openbare ruimte
• Website Creative Commons over mogelijkheid om in Nederland werk in publiek domein te zetten voor auteursrecht is verlopen
• Wiki over de auteursrechten wetgeving van de Europese Unie
• Wiki over de Copyright Directive van 2001
• Website over de voortgang van de harmonisatie