- René van Maarsseveen - https://renevanmaarsseveen.nl -

Het Griekse spel, een theorie

Het Griekse spel

Het ziet er naar uit dat de meerderheid van de Grieken de bezuinigingen niet wil. Wie zou het wel willen, denk ik dan. Waar gaat zo’n referendum over. Zowel bij JA als een NEE weten onze Europese leiders niet wat te doen. Dus wat is er veranderd na het referendum, behalve dat de tijd is voortgeschreden?

De afgelopen week dreigde de Griekse regering eerst met een rechter, omdat een Grexit volgens hen niet mogelijk was. Brutaal weg kwamen ze een paar uur later al weer met een belachelijk voorstel. Dat direct van de hand werd gewezen. De Europese leiders kwamen er niet eens meer voor bij elkaar, ze overlegden telefonisch.

Het Griekse spel

Niemand hoor ik over het Griekse spel. Ja, het is een spel. Die Yanis Varoufakis, de Griekse minister van Financiën, is econoom met een bijzondere interesse in speltheorie. Hij schreef daar meerdere boeken over. Hij heeft er veel kennis over. Dus waarom zou hij die niet eens toepassen.

Speltheorie

Waar gaat speltheorie over? Oorspronkelijk is het een onderdeel van de wiskunde die berekend hoe beslissingen worden genomen bij (bord)spelen. Geleidelijk is men bij speltheorie gaan kijken naar beslissingen in het algemeen.

Het gaat daarbij wel om de berekenbare kant van beslissen en er wordt van uitgegaan dat mensen rationeel beslissen. Emoties worden in beginsel niet meegenomen. Wel worden steeds vaker inzichten uit andere wetenschappen meegenomen in onderzoek, bijvoorbeeld vanuit de psychologie.

Prisoner’s dilemma

Eén van de bekendste voorbeelden uit speltheorie is het zogenaamde prisioners dilemma. Daarbij kunnen twee gevangenen vrijspraak krijgen als ze beide ontkennen schuldig te zijn, krijgen ze een straf van vijf jaar als ze beide bekennen en krijgt één van hen twintig jaar als hij de enige is die bekent. Speltheorie kijkt wat de meest gunstige situatie is.

Maar zelf hebben we dagelijks met de speltheorie te maken. Wanneer je naar een verkeerslicht rijdt en het licht springt op oranje maak je allerlei afwegingen bij de beslissing doorrijden of toch maar stoppen. In een winkel doe je het wanneer je een goede prijs wilt maken en gaat afdingen. En in een café of disco kun je het zelfs inzetten bij het aanbieden van een drankje aan dat meisje alleen aan een tafeltje.

John Nash

Jaren geleden las ik een boek van John von Neumann over speltheorie. Hij wordt beschouwd als de grondlegger van de speltheorie. De bekendste wiskundige die zich bezighield met speltheorie is echter de twee maanden geleden overleden John Nash. Hij is bekender van de film over zijn leven, a beautiful mind, dan door zijn werk.

Maar wie was wel buitengewoon geïnteresseerd in het werk van Nash? Inderdaad, Yanis Varoufakis.

Varoufakis

Varoufakis heeft zich zijn gehele academische leven verdiept in het werk van John Nash en in speltheorie in het algemeen. Op basis van de ideeën van Nash deed hij op diverse universiteiten onderzoek naar besluitvorming bij onderhandelingen en strategieën daarbij. Die komen hem nu goed van pas bij het Griekse spel.

Bij de onderhandelingen met de Europese leiders kan hij vooraf zijn tactiek beredeneren aan de hand van de vele casestudies die hij paraat heeft in zijn kennis. Hij kan ook speltheoretische matrices gebruiken waarin hij de verschillende mogelijkheden vastlegt, waarna de meest gunstige beslissing voor de Grieken er vanzelf uitkomt of de meest optimale oplossing voor alle partijen.

Referendum

Zelfs het referendum is een voorbeeld van het Grieks spel gebaseerd op speltheorie. Dat zit hem al in de vraag of mensen hervormingen en bezuinigingen willen. Hoe groot is de kans dat mensen daarbij staan te juichen. En dan de daar tegenaan liggende vraag of ze al dan niet bij Europa willen blijven.

Het is een serieus prisoners dilemma voor de Grieken. Kijkend naar de beelden van Grieken bij banken, ouderen in wanhoop en andere trieste omstandigheden is voor de meeste Grieken een levensvraag.

Uitgespeeld

Voor Varoufakis is het een spel. Hij heeft zijn vervolgstappen al lang berekend. De politieke playboy kiest onafhankelijk van de uitslag van de verkiezingen voor zichzelf. Je ziet hem genieten van de aandacht. Maar het spel wordt nu te serieus. Ik vraag me af of hij de uitslag van zijn Griekse spel afwacht.