Gisteren was ik bij de opening van World Press Photo in Zutphen. Het was een idee van collega Peter Meulenbroek de tentoonstelling naar de Hanzestad te halen.

Het is goede PR voor Zutphen, brengt de expositie dichterbij voor bewoners uit het Noordoosten van Nederland en voor anderen is het leuk deze te combineren met een bezoek aan de historische stad (persbericht).

Eerdere ervaring met World Press Photo

Het Utrechts Nieuwsblad was toen nog gevestigd in panden achter mijn ouderlijk huis. Ik kende er diverse mensen en liep er ook wel eens binnen.

In 1972 kwam ik voor het eerst in aanraking met World Press Photo. Van één van de redacteuren kreeg ik het World Press Photo jaarboek, een uitgave bij de tentoonstelling. Het was een dubbele uitgave voor 1971-1972. De jaarboeken van 1973 en 1974 kocht ik zelf.

Het jaar daarop ben ik voor het eerst naar de tentoonstelling gegaan. Met een jongen die ik bij een vakantiebaantje had leren kennen en die evenals ik ook fotografeerde, reisde ik met de trein naar Amsterdam. Ik herinner me dat de grote fotoprints indruk maakte; zulke uitvergrotingen waren in die tijd duur en minder toegankelijk dan tegenwoordig. Helemaal voor particulieren.

Ambivalent gevoel bij de foto’s

Bij de foto’s van World Press Photo heb ik altijd een ambivalent gevoel en dat is niet veranderd. Dat het persfoto’s zijn betekent vanzelfsprekend al iets. In de meeste gevallen heeft de fotograaf geen mogelijkheid een foto te ensceneren. En als hij dat wel kan is het de vraag of hij dat mag doen als persfotograaf.

Hij moet er het beste van maken vanuit de situatie waarin hij zich bevindt of waarin hij zijn onderwerp aantreft. Het gaat daarbij ook niet per se om het mooie beeld, maar om de illustratie van een situatie.

Fotograaf kan foto aanpassen

Aan de andere kant maakt de ene fotograaf toch nog fraaie composities. Of hij legt iets persoonlijks in de foto door met het licht te spelen of in de doka nog wat invloed uit te oefenen op de uiteindelijke foto. Elke foto heeft daardoor naast het journalistieke verhaal ook een esthetisch fotografisch element in zich dat je als kijker mee kunt nemen wanneer je een foto bekijkt.

Je kunt je daarbij proberen voor te stellen in welke situatie de fotograaf zich bevond. In een oorlogsgebied waarbij de kogels hem om de oren vliegen zal hij minder tijd en aandacht hebben kunnen besteden aan zijn foto dan in een rustiger nieuwssituatie.

Tenslotte is er ook nog het kunstaspect, de foto als beeld dat zonder voorkennis iets met je doet. Voor dat laatste is het leuk bij Google afbeeldingen te zoeken op “World Press Photo” en de foto’s zonder begeleidende tekst te bekijken.

Rabobank, tweede bezoek aan World Press Photo

In 2010 sponsorde Rabobank Utrecht de World Press Photo tentoonstelling in de Janskerk in Utrecht. Ze had een deel van haar relaties uitgenodigd. Het werd mijn tweede bezoek aan een WPP-tentoonstelling. Door de ambivalentie van hierboven voelde het meer als een netwerkbijeenkomst, waarbij de tentoonstelling een kapstok was.

Er zijn bij de tentoonstelling drie invalshoeken (situatie an sich, inbreng van de fotograaf en kunst). Daardoor maakt de tentoonstelling op mij een rommelige indruk. Dat komt waarschijnlijk ook doordat het een resultaat van een wedstrijd is. Van de verschillende categorieën waarvoor fotografen foto’s kunnen inzenden, worden alleen de winnende foto’s, met wellicht nog enkele bijna winnaars, getoond. Dat maakt de tentoonstelling een samenraapsel van onderwerpen en interpretaties, zonder echter samenhang.

World Press Photo Historie

World Press Photo bestaat in 2015 60 jaar. Het is een idee van Kees Scherer en Bram Wisman. Tijdens de jaarvergadering, in april 1955, van de Nederlandse Vereniging van Fotojournalisten over de viering van het 25-jarig bestaan brachten zij hun idee naar voren. Het bestuur van de NVF was niet enthousiast, maar bestuurslid Ben van Meerendonk steunde het idee. Onder druk ging het bestuur akkoord, mits de eigen fotowedstrijd van de NVF, de Zilveren Camera voor beste Nederlandse persfoto, op zou gaan in de internationale tentoonstelling.

De drie hierboven genoemde heren begonnen na de vergadering direct persbureaus en tijdschriftredactie in binnen- en buitenland te bellen en telexen. In december 1955 vond de eerste jurering plaats, waarbij de vijf juryleden 310 foto’s bekeken van 42 fotografen uit 11 landen. De eerste tentoonstelling, van 3 tot 13 december 1955, trok ruim 1000 bezoekers en leverde veel positieve reacties op bij de internationale pers. Daarop werd besloten er een jaarlijkse internationale wedstrijd van te maken.

WPP opgericht

In 1960 werd de stichting World Press Photo opgericht om de continuïteit van de tentoonstelling te waarborgen en de financiële zaken te regelen. De NVF trok zich in 1971 uit de stichting, waardoor de stichting volledig onafhankelijk werd. In 1959, 1961 en 1970 waren er zodanige financiële problemen dat de wedstrijd niet plaatsvond. In 1972 werden zowel foto’s uit dat jaar als uit 1971 gejureerd, vandaar dat mijn eerste WPP-boek 1971-1972 vermeld.

De wedstrijd groeide. Tegen 1990 waren er ruim 1000 deelnemende fotografen met meer dan 10.000 ingezonden foto’s. Voor de 58ste tentoonstelling dit jaar stuurden 5592 fotografen uit 131 landen foto’s in en waren er 97.912 foto’s te jureren.

WPP Zutphen

De tentoonstelling is ondergebracht in de Walburgiskerk, aan de rand van het centrum. In ieder geval in Nederland lijkt World Press Photo een voorkeur te hebben voor kerken. De tentoonstelling wordt gepresenteerd zoals vorige keren. Het ambivalente gevoel bij mij is gebleven.

Leuk dat de winnende foto in Zutphen ook in chocolade is uitgevoerd (Zutphen heeft een jaarlijks chocoladefestival en noemt zich chocoladestad).

Netwerkbijeenkomst met een WPP kapstok

Jammer dat een studiofoto van twee homoseksuelen de winnende foto is. Het enige journalistieke is dat de foto is genomen in Rusland waar homowetten zijn aangenomen en homo’s worden gediscrimineerd. Persoonlijk vind ik, om er maar één foto uit te halen, de foto van de bootvluchtelingen interessanter en actueler.

De tentoonstelling in Zutphen is beslist de moeite van het bezoeken waard. Maar bij de opening behield ik het gevoel van een netwerkbijeenkomst met een kapstok.