Elke dag zijn er dingen waarover ik me verbaas of verwonder. Het valt me dan op, maar ik laat het meestal ook direct weer los. Afgelopen week vond ik bijvoorbeeld een zwart balkje en de initiaal opmerkelijk. Laat ik beginnen met het laatste.

De criminele baby

Een opmerkelijk ding was een zwart balkje bij de baby in een twitterbericht. Een moeder moest plotseling naar het ziekenhuis. De politie bracht even later haar baby daar naar toe om de twee te verenigen. Een politieagente plaatste het bericht op twitter met daarbij een foto van een agent met de baby in zijn armen… en een zwart balkje over de ogen van de baby.

Een zwart balkje? Het kind staat onherkenbaar op de foto. Zelfs als ze recht in de camera zou kijken zou wellicht niemand haar herkennen. Maar bovenal, een zwart balkje associëren we met criminelen.

Wie alleen de foto bekijkt vraagt zich af, wat heeft dit kind gedaan. En mijn oma van 103 roept, ‘die jeugd van tegenwoordig… ‘..

Onherkenbaar

Wat beoogde de politieagente met het plaatsen van een zwart balkje. Ongetwijfeld wilde ze het kind onherkenbaar maken. Ze had daarbij beter voor een ‘blur’ kunnen kiezen. De vervaging die wordt gebruikt op televisie als mensen niet herkenbaar in beeld willen of mogen komen. Dat associëren we met ‘oh, iemand wil niet herkenbaar in beeld… om welke reden ook’.

Een zwart balkje

Ik ben niet in de geschiedenis gedoken, maar ik denk dat de invoering van een zwart balkje is begonnen met de juridisering van de samenleving. Een crimineel, die nog een verdachte is, ondervindt schade van het volledig herkenbaar plaatsen van zijn portret. Hij kan zich door die schade beroepen op portretrecht.

Een aantal decennia geleden ging men er vanuit dat herkenbaarheid vooral zat in de ogen en de gelaatstrekken daar omheen. Een zwart balkje loste het probleem rond herkenbaarheid op en daarmee het beroepen op portretrecht.

Vage beelden

Tegenwoordig weten we dat mensen op allerlei manieren herkenbaar zijn. Niet alleen bekende mensen. Bij het programma Opsporing Verzocht worden soms vage beelden getoond, gemaakt met beveiligingscamera’s. Toch herkennen bekenden het loopje, een beweging of iets dergelijks in combinatie met een kledingsstuk of iets herkenbaars in het gelaat.

We zijn eenvoudig op allerlei manieren te herkennen. Het portretrecht kan dus ruimer worden ingezet. Aan de andere kant geldt deze alleen wanneer je echt schade ondervindt van je herkenbaarheid. Dat zagen we vorige week bij de meisjes met een haartje in hun broodje.

De initiaal

Ongeveer even belachelijk is inmiddels het gebruik van de initialen bij een verdachte. Door internet is vrijwel alles te achterhalen, zeker met de vele informatie die er door de journalisten omheen wordt verteld. Zoals in het bericht over de broer van …

De broer van …

In het AD las ik het kleine berichtje dat de broer van Jos van Rey is opgepakt. Het luidde als volgt:

De broer van de omstreden Limburgse politicus Jos van Rey is … opgepakt. Het Openbaar Ministerie wil de identiteit van Van R. bevestigen noch ontkennen.

De ene letter Van R. slaat natuurlijk nergens op. Iedereen weet dat als het de broer van Jos van Rey is dat ook zijn broer van Rey heet. Tenzij zijn moeder is hertrouwt met iemand wiens naam ook met een R begint.

Omstreden

Maar dan zou de redacteur hebben geschreven halfbroer. Want het is een precieze redacteur. Hij vindt het immers ook nodig nog even te wijzen op de omstredenheid en het Limburgse van de politicus.

De Telegraaf en het NRC, om maar twee kranten te noemen, schrijven voluit dat de 74-jarige Henny van Rey is opgepakt. Zonder op omstredenheid of woonprovincie te wijzen meldt het NRC dat hij de broer is van Jos van Rey. De Telegraaf vindt de extra vermelding wel nodig.

Over de heksenjacht op Jos van Rey schreef ik al eens. Iedereen begrijpt dat het tippen van een kandidaat burgermeester een te klein vergrijp is om de politicus te schaden. Maar wat er werkelijk speelt komt niet boven water. Waarschijnlijk wilden men hem gewoon kwijt, monddood maken of was de omgeving afgunstig voor wat de man heeft bereikt.

Aanvullende informatie

• In Elsevier het artikel, ‘waarom ze de volledige naam vermeldt van Tarik Zahzah’ (2015)
• In Linda over het gebruik van een balkje (2015)
• In Trouw over het einde van de zwarte balkjes (2003)
• Arnoud Engelfriet over het zwarte balkje en portretrecht
• PDF ‘publicatie van persoonsgegevens op internet’