- René van Maarsseveen - https://renevanmaarsseveen.nl -

Eten is beschermd door auteursrecht

eten is beschermd door auteursrecht

Gerard, een bevriende fotograaf, vertelde me dat eten is beschermd door auteursrecht. Het was in dat gesprek dat ik aan de drollen van gisteren moest denken. Gerard vertelde in het gesprek over een artikel dat hij had gelezen waarin stond dat een kok auteursrecht heeft op zijn creatie. Het artikel kon hij echter niet meer vinden.

De stellige uitspraak dat eten is beschermd door auteursrecht leek me niet juist. Hoewel je tegenwoordig allerlei dwalingen kunt tegenkomen in het recht, vermoedde ik dat daarvan bij eten geen sprake was.

Eten is beschermd door auteursrecht

Grofweg spelen er bij eten vier dingen.

  1. Idee. Er is het idee van een chef-kok. Hij voegt bijvoorbeeld een bepaald nieuw ingrediënt toe aan een bestaand gerecht/recept of gaat zelfs een hele nieuwe combinatie/recept maken. Dit wordt beschouwd als een idee en is niet beschermd.
  2. Ontwerp. De specifieke wijze waarop de chef-kok het gerecht opmaakt op een bord kan wel auteursrechtelijk beschermd zijn. De vraag is daarbij of hij het inderdaad opmaakt, en dus een kunstzinnige prestatie levert, of het gerecht eenvoudig op het bord legt waarbij het elke keer anders ligt.
  3. Creativiteit. Een foto die een fotograaf van het bord met eten maakt is ook auteursrechtelijk beschermd. De fotograaf bepaalt immers de hoek van de opname. Wellicht voegt hji nog wat rekwisieten toe. Daarmee ligt zijn creativiteit in de foto, wat een eis is voor auteursrechtelijke bescherming volgens Europese regelgeving. Anders ligt het wellicht als hij een zo goed mogelijke weergave van de creatie van de kok moet geven, zoals bij de reproductie van een schilderij.
  4. Smaak. Een samenspel van ingrediënten levert een smaak op. Op dezelfde wijze als, hopelijk andere, ingrediënten een geur opleveren. Wanneer geur beschermd is zou ook smaak vanuit dezelfde redenering beschermd kunnen zijn.

Ad 1. Kogi en Mark Manguera

Mark Manguera werkte in de keuken van een hotel. Op een dag kreeg hij het idee een tortilla te vullen met gegrillde short ribs. Wij kennen in Nederland deze korte ribben niet. Ze lijken op onze spare ribs, die van varkens komen. Maar korte ribben zijn van runderen en hebben meer vlees om het bot. In Engeland noemen ze het thin ribs.

Manguera noemde zijn idee Kogi, een Koreaanse taco vanwege de Koreaanse wijze van grillen. In vrij korte tijd werd zijn taco, die hij met zijn vriend chef-kok Roy Choi verder ontwikkelde, en de wijze van exploiteren een groot succes. Dat succes kreeg navolging. Andere taco-verkopers gingen hetzelfde doen, maar gaven het een andere naam. De brutaalste was de bestaande keten Baja Fresh die hun kopie van het idee Goki noemde.

Vanzelfsprekend riep het de vraag op of dit kopiëren zomaar kon. Het antwoord was ja. Het kan. Recepten zijn niet beschermd. De discussie blijft, want velen vinden het vreemd dat het kan.

Ad 2. De kers van Valk

Sommige chefs-kok maken een bord op als een schilderij. Dan is nagedacht over het ontwerp. Wellicht heeft hij daarbij aan de smaak gedacht of aan de kleurcombinatie. Maar elke keer dat de ober een bord naar een gast brengt liggen de onderdelen in hetzelfde ontwerp. Dat ontwerp is auteursrechtelijk beschermd.

Dat doet me denken aan de kers op de appelmoes van Van der Valk. In principe is die creatie, hoe eenvoudig ook, beschermd. Inmiddels is dit bijgerecht zelfs een onderdeel van de merkidentiteit van de restaurantketen en daarmee wellicht ook op andere wijze beschermd (denk aan de rechtszaak over huisstijlkleur van Heineken of , PTT in het bericht van gisteren).

Ad 3. Basisvoorbeeld

Een fotograaf die een foto maakt van een tafereel heeft auteursrecht op die foto. Het is het meest eenvoudige voorbeeld van een auteursrecht. De fotograaf moet creatief beslissen over sluitertijd, opnamehoek, stand van het licht, eventuele rekwisieten en dergelijke om zijn foto te maken, evt. verkregen na previsualisatie van de compositie.

Anders ligt het bij reproductiefotografie, wanneer sprake is van een tweedimensionaal object. Dat ontdekte ik een tijdje geleden, zie het bericht ‘rijksstudio en rechten’. Een culinair fotograaf is wellicht ook met een reproductie bezig, in de zin van het zo betrouwbaar mogelijk vastleggen van een creatie. Door het driedimensionale van het gerecht, moet hij echter een opnamehoek kiezen. Met andere woorden, hij heeft creatieve beslissingsmogelijkheden.

Ad 4. Smaak en Lidl

Een aantal ingrediënten, door een parfumeur bij elkaar gevoegd, leidt tot een bepaalde onderscheiden geur. Wanneer een andere parfumeur met, eventueel andere, ingrediënten tot dezelfde geur komt, wordt het auteursrecht van de eerste geschonden (zie bericht van gisteren).

Op dezelfde manier zou je kunnen denken dat de smaak van eten is beschermd door auteursrecht. Ook daarbij is de overeenkomst immers, zoals de rechter voorstelde, door een groep onafhankelijke waarnemers vast te stellen. Lidl lijkt daarmee alvast begonnen in haar huidige radio- en tv-commercials ‘waar kies jij voor?’. Daarbij gaat het weliswaar om prijs en of de producten lekker zijn en niet om een echte smaakvergelijking, maar het komt in de buurt.