
Andries Jager – fotograaf/uitgever
Vorige week zag ik tientallen foto’s van Amsterdamse en Utrechtse stadsgezichten. Het waren echte foto’s op dik karton geplakt. Op enkele kartonnetjes stond dat ze waren uitgegeven door A. Jager uit Amsterdam, Andries Jager dus.
Andries Jager
Andries Jager is geboren in Amsterdam op 2 mei 1825. Op twintigjarige leeftijd gaat hij in de leer bij Willem van Stockum in Den Haag. Van Stockum is in 1833 een boekhandel begonnen, die nog steeds bestaat, en zette in 1835 de eerste stappen als uitgever. Andries Jager blijft er vier jaar en begint daarna, in 1849, een eigen boekhandel in Amsterdam.
Internationale fototentoonstelling
Geleidelijk gaat ook hij uitgeven. Hij publiceert boekjes en almanakjes. In zijn vrije tijd fotografeert hij. Geleidelijk gaat hij fotoboekjes uitgeven met eigen foto’s en van bevriende fotografen.
In 1855 bij de eerste internationale fototentoonstelling van Photographie en Heliographie, georganiseerd door de Vereeniging voor Volksvlijt, staat Andries buiten het expositiegebouw Arti et Amicitiae. Hij laat daar bezoekers met speciale kijkers de stereofoto’s van Pieter Oosterhuis bekijken.
Stereofoto’s
Met de twee bijna identieke foto’s, gemaakt met twee lenzen op oogafstand van elkaar, ervaren mensen een driedimensionaal beeld. Het maakt het nieuwe medium fotografie populair bij een groot publiek. En Andries Jager ziet de commerciële mogelijkheden.
In 1857 gaat fotograaf Pieter Oosterhuis met hem samenwerken. Samen geven ze stereofoto’s uit van Amsterdamse stadsgezichten. Andries Jager zit dan met zijn bedrijf op Water 110 (tegenwoordig Damrak 81), een adres dat hij soms ook vermeld op de fotokaarten.
Uitgeven
Later in 1858 en 1860 zendt hij foto’s in voor de internationale fototentoonstellingen die wederom door de Vereeniging voor Volksvlijt worden georganiseerd. Hij verkoopt in dit tijd kaarten met stereofoto’s, maar ook kaarten met de enkele foto’s van de dubbele opname. Het zijn nog niet de kaarten zoals ik die vorige week zag. Kabinetfoto’s waren er al wel in Frankrijk, maar in Nederland worden ze pas in 1867 geïntroduceerd.
Trouwen
Andries is inmiddels getrouwd met de Amsterdamse Johanna van der Meulen (1824 – 1906). Ze krijgen drie kinderen: Anna (1856-1945), Johan (1860 – 1929) en Louisa (1863 – 1931).
Kunsthandelaar
Geleidelijk bekwaamt hij zich in andere grafische technieken en gaat hij kunstreproducties uitgeven. In 1865 vermeldt hij op sommige uitingen dat hij kunsthandelaar is. De bovenstaande foto van Maarten Luther is een reproductie van een ets, in één van de vele vormen waarin Jager ze uitbracht.
In datzelfde jaar geeft hij een serie stereoscopische landsgezichten van Zwitserland uit, gemaakt door een Engelse fotograaf van wie hij eerder een serie uitbracht.
Leporello’s
Naast boekjes en fotokaarten geeft Andries Jager eind 19e eeuw ook Leporello’s uit. Deze als harmonica gevouwen boekjes waren in die tijd bijzonder populair. Mensen zochten zelf foto’s uit en plakten die in de het onbedrukte boekje, dat wel vaak een fraai bedrukte kaft had. De leporello’s van Andries waren wel echter kant en klaar.
In 1890 verscheen zijn leporello ‘Souvenir d’Amsterdam’, met 24 Amsterdamse stadsgezichten. Het boekje richtte zich op Franse toeristen, maar de bijschriften waren in het Nederlands. Eén van de foto’s toonde het paleis op de Dam met het onderschrift ‘het paleis van Z.M. de Koning’.
Die koning was Willem de derde, die later dat jaar, op 23 november, overleed. Acht jaar later werd diens dochter Wilhelmina ingehuldigd als koningin. Andries Jager gaf kort daarna ter gelegenheid daarvan de leporello ‘Amsterdam september 1898’ uit. Het bevatte 12 foto’s van de feestelijkheden in de stad.
Overleden
Op enig moment is Andries Jager naar Hilversum verhuist. Hij overleed daar op 17 november 1905. Hilversum is ook de overlijdensplaats van zijn vrouw en kinderen.
Zie verder
- Website ScherpteDiepte, auteur Mattie Boom over de internationale fototentoonstellingen van 1855, 1858 en 1860.
- Tekst bij tentoonstelling ‘De eerste foto’s van Amsterdam 1845 – 1875′ (pdf)
- De collectie foto’s van A. Jager in het Rijksmuseum en in het Utrechts Archief
Vorige en volgende berichten
« Ouder: Bloeddruk medicijnen, weg ermeeNieuwer: Berra en Cruijff uitspraken verzamelboekje »Een willekeurig bericht
Ik schrijf op deze site over allerlei onderwerpen. Soms is het heel persoonlijk, soms vooral informatief of beschouwend. Hieronder een willekeurig bericht uit ruim 2000 berichten.
Hoi René,
Mooi artikel!
Ik heb een vraag. Ik zag dat op Wikipedia nog niets van Andries Jager staat! Zou jij misschien geinteresserd zijn om een artikel over hem aan te maken op Wikipedia?
Groetjes,
Alf
Beste Rene,
Je kunt mij heel blij maken als je de foto van A. Jager (FAAB00020000013_002) in de beeldbank van het stadsarchief in Amsterdam nauwkeuriger zou weten te dateren. Nu staat er 1868-1875. Heel veel dank!
Justus
Ha Justus,
Ik ben geen historicus. Dat zeg ik vooral omdat ik er in het verleden drie voor me aan het werk had. Die konden bij een foto direct zeggen in welk jaar, en soms welke maand, de opname was gemaakt. Dat deden ze door details in de foto die dat vrijgaven. Dat kon een auto zijn die pas na een bepaald jaar in productie kwam. Een storm in een bepaald jaar waardoor een bepaalde vlaggenmast niet op de foto stond en op een latere foto, na herstel van de mast, weer wel. Etc.
Hun vaardigheid in datering vond ik al bijzonder, maar ik was vooral verrast door de enorme parate kennis.
Op de bedoelde foto van de Haringpakkerij zijn echter nauwelijks bovenbedoelde kenmerken te zien die aan een datum gekoppeld kunnen worden. Was dat wel het geval, dan hadden de historici van het stadsarchief ongetwijfeld een meer exacte datering vermeld.
Helaas kan ik je dus niet blij maken met een exactere datering.
Maar je hebt mij wel blij gemaakt met foto FAAB00020000013_002, een stadsbeeld dat bijna een stilleven is.
Some lovely and very interesting photos have been assigned to Andries. Do you think he used photo manipulation in some cases? To suit a certain narrative?