‘Denk je ook niet dat het rookverbod tot minder waspoedergebruik heeft geleid?’, vraagt Rob.

Zonder eerst na te denken over wat hij zou kunnen bedoelen, vraag ik hem wat hij bedoelt.

‘Nou, als je vroeger uit de kroeg kwam was je kleding nog gewoon schoon. Je zou het eventueel best nog een dagje aan kunnen trekken. Maar omdat het stonk naar rook, wat er vaak zelfs met in de wind hangen niet uitging, gooide je het in de wasmachine’.

‘Oh, op die manier’, zeg ik in eerste instantie niet echt geïnteresseerd in het onderwerp minder waspoedergebruik. Maar dan zie ik de gedachtegang van Rob en een verdergaande boodschap in zijn opmerking.

Gevolgen

In het algemeen staan we bij allerlei handelingen nauwelijks stil bij de reactie die het geeft. De gevolgen dichtbij nemen we wellicht in overweging, maar verder van ons vandaan liggende niet. Soms omdat we er geen interesse in hebben, vaak omdat we ze niet kunnen (over)zien.

Jaren geleden heb ik een tijdje van die gevolgen verzameld. In de meeste gevallen waren het gevolgen die ik zelf niet kon bedenken of weten, door gebrek aan de benodigde specifieke kennis. Ik las dan een artikel in een tijdschrift waarin een socioloog, bioloog of andere oog vertelde over een gevolg van een actie.

Vlindereffect

Soms leken de voorbeelden op de bekende vlinder uit Brazilië, waarmee Edward Lorenz in 1961 zijn vlindereffect verklaarde. Het effect dat zo’n belangrijke plek in ging nemen in de chaostheorie. De vlinder die door op te vliegen van een struik in Brazilië een orkaan veroorzaken in Texas.

Helaas, denk ik nu, heb ik mijn verzameling al een tijd geleden in de papierbak gegooid. Het was een interessante zeer diverse verzameling gevolgen bij schijnbaar eenvoudige handelingen.

Waspoeder

Dat het rookverbod in cafees leidt tot minder waspoedergebruik is een voorbeeld van een achteraf beredeneerd gevolg. Een zeepfabrikant had het wellicht tevoren kunnen bedenken, maar doorgaans zal een oorzaak pas worden gezien wanneer, vanuit het voorbeeld, een daling in de verkoop waspoeder wordt geconstateerd.

iPhone

Een paar maanden geleden was er een bericht over een bug in de iPhone. Wanneer je een bepaalde tekenreeks gebruikte in een SMS-bericht (of iMessage en WhatsApp) en het bericht verstuurde, dan crashte de telefoon van de ontvanger.

Zo’n gevolg, crashen na bepaalde tekenreeks, is niet te voorzien. Het wordt geconstateerd en opgelost.

Groene rivier

In 2011, mijn verzameling was toen al lange tijd weg, was er het bericht over een groengekleurde rivier in Canada, uit de lucht vallende vogels en massale vissterfte. Velen kwamen met verklaringen. De groene rivier bleek uiteindelijk het gevolg van een flauwe grap.

Magnetisch veld

De oorzaak van de uit de lucht vallende vogels is vooralsnog dat ze door een magnetisch veld zijn gevlogen. Ze raakten even buiten bewustzijn (beter: buiten westen, want het is de vraag of vogels bewustzijn hebben) en de meeste herstelden niet voor ze de grond raakten of waren al dood. Er blijken in het algemeen veel meer mogelijke oorzaken te geven

Zuurstofgebrek leidde mogelijk tot de grote vissterfte. Chaos (vlindereffect) is het natuurlijk wanneer jaren later blijkt dat een verboden lozing op de rivier de oorzaak veroorzaakt. Dan blijkt de oorzaak geheel anders te zijn dan de logisch beredeneerde (zie bijvoorbeeld het bericht over de melkzuurlozing in Noord-Holland).

Blauwe duiven

In Italië vielen duizenden duiven dood op straat. Ze hadden een onnatuurlijke blauwe streep op hun snavel. De verklaring vergiftiging leek daarmee voor de hand te liggen. Na onderzoek bleek ook hier zuurstofgebrek echter de waarschijnlijke oorzaak.

Balans

Toen mij vader in 2000 in het ziekenhuis lag met een scepsis aan zijn knie, sprak ik de IC-arts. Hij vertelde dat het gif van de bacterie een aanslag op het gehele lichaam van mijn vader deed. Daarbij was er echter een soort balans tussen de nieren en de overige organen.

Deden ze iets ter verbetering van de nierfunctie dan had dat gevolgen voor een of meerdere andere organen. Welke dat was niet te voorspellen. Zorgden ze daarna voor herstel van het gevolg, dan ging de nierfunctie weer achteruit. Het was volgens de IC-arts continue zoeken naar de minst levensbedreigende verhouding.

Minder waspoedergebruik

‘Ik begrijp je gedachtegang’, zeg ik tegen Rob, ‘wie weet staat een bericht over minder waspoedergebruik binnenkort wel in krant. Als het een schokkende daling is heeft dat wellicht invloed op het aandeel Unilever. Dat heeft dan vanzelfsprekend weer gevolgen, bijvoorbeeld dat mensen voor een ander stevig aandeel kiezen’.

‘Ja, ja’, reageert Rob flauwtjes, ‘voorlopig is het grootste gevolg van het rookbeleid waarschijnlijk te zien in de horeca en in de sigarenwinkel. Van die laatste zijn de meeste inmiddels failliet of ze hebben hun winkel veranderd in een tijdschriften- en staatslotenshop’.

Lees ook het bericht ‘plastic rietjes, een waargebeurd verhaal‘