- René van Maarsseveen - https://renevanmaarsseveen.nl -

De oudste foto, kwestie an kijken

Vriesendorp (oudste foto uit 1842)

Vorige week schreef ik over Andries Jager. Bij het zoeken naar informatie over de Amsterdamse fotograaf stuitte ik op diverse fouten en tegenstrijdigheden. Bijvoorbeeld over de oudste foto, de introductie van bepaalde fototechnieken en definities rondom fotografie. Zo las ik op een site dat de oudste foto uit 1839 komt. Een andere bron hield het op 1825 en de NRC had het over 1842. Ze hadden allemaal gelijk.

De oudste foto

De tegenstrijdigheden rond de oudste foto vond ik intrigerend.. Daar ben ik dus wat uitgebreider naar gaan kijken. Niet zozeer naar de foto als wel naar de informatie daarover.

We kunnen in de zoektocht uitgaan van meerdere ideeën. Kijken we bijvoorbeeld alleen naar Nederlandse foto’s of doen we dat wereldwijd. De definitie van een foto is ook belangrijk. Want in het begin van de geschiedenis van de fotografie waren er meerdere fotografische technieken, zowel met als zonder camera.

Oudste foto van Nederland (1)

Een oudste foto in Nederland zou die van Willem Hallegraeff kunnen zijn. Hij maakte op 25 november 1839 een fotogram van een stukje kant. Een afdruk dus waarbij hij een stuk kante stof op lichtgevoelig materiaal legde, fotomateriaal dus. Hij belichtte het zoals bij fotograferen. Op dezelfde dag maakte hij op ongeveer dezelfde wijze een reproductie van een tekening.

Zijn twee lichttekeningen zijn ontdekt in het zogenaamde Vriendenboek van Aernout van Eyndhoven, een amateurschilder uit Zutphen. Wie de afdrukken van Hallegreaff als foto’s beschouwt, neemt 1839 als jaartal voor de oudste foto.

Oudste foto van Nederland (2)

Bij het Daguerreotype wordt een foto gemaakt op een lichtgevoelige koperplaatje. Wie deze uitvinding van Louis Daguerre als de eerste fotografie beschouwt, kiest voor 1842. De Fransman Daguerre kwam in 1829 met zijn vondst naar buiten. Daarna zwierven fotografen over de wereld met hun camera’s.

Van alle ruim 700 daguerretype foto’s die in Nederland bekend zijn, is de oudste er een van 26 juli 1842. Het is een portret van Henri Vriesendorp uit Dordrecht, waarvan niet bekend is wie het heeft gemaakt.

Wel is bekend dat er in die periode twee Franse fotografen in Nederland waren, Auvry en Daru. Beiden adverteerden namelijk dat ze portretfoto’s maakten. Auvry deed dat in een krant in Dordrecht. Daru meldde in een Rotterdamse krant dat hij zijn portretstudio had opgezet in een Bad-hotel aan de Boompjes.

Oudste foto ter wereld

De oude foto ter wereld is gemaakt door de man die wordt beschouwd als de uitvinder van de fotografie, Joseph Niépce. Hij experimenteerde lange tijd met lichtgevoelig materiaal en chemicaliën.

In 1825 lukte het hem de juiste werkwijze en combinatie chemicaliën te gebruiken. De foto die hij toen maakte van een stalknecht wordt, sinds de ontdekking van die foto in 2002, beschouwd als de oudste foto ter wereld. Daarvoor was het een foto van Niépce uit 1826.

Assisstent van Niépce was de de hierboven genoemde Louis Daguerre. Hij zette het werk en experiment van Niépce na diens dood voort.

Heliografie

De afbeelding uit 1825 is een print op papier waarbij een fotografische techniek is gebruikt. Niépce noemde die techniek Heliografie. Daarbij werd een glas- of metalen plaat ingesmeerd met bitumen (syrisch asfalt). Het deel daarvan waar licht op viel werd hard. Daarna waste hij de plaat met terpetijn, waarbij het harde deel op de plaat achterbleef als afdruk.

In 1826 verbeterde Niépce zijn techniek. Maar het duurde daarbij toch 8 minuten om de lichtgevoelige plaat te belichten.

Het oudste zelfportret

De foto die de Amerikaan Robert Cornelius van zichzelf maakte in 1839 is het oudst bekende zelfportret. Tegenwoordig zouden we zeggen, de eerste selfie. Fotograaf Jim Krause gebruikt dat het woord ‘selfie’ als eerste. Dat deed hij in 2005. Het woord begon zijn opmars echter pas in 2011. Toen plaatste een 21-jarige dronken Australiër een foto op Instagram. Hij schreef erbij dat het een ‘selfie’ was.

Robert Cornelius was een scheikundige en hobbyfotograaf. Zijn Nederlandse vader emigreerde in 1783 naar Amerika, waar ruim 25 jaar later zijn zoon het levenslicht zag. Robert Cornelius begon de eerste fotostudio’s in Amerika. Toen fotografie populairder werd verloor hij zijn interesse en startte een gas- en lichtbedrijf.