plato en bier

Plato en bier

Bij Plato denken de meeste mensen aan de Griekse filosoof. Alleen bierkenners denken aan bier. Plato en bier hebben voor hen wel degelijk betekenis. Voor de Nederlandse wet was het vermelden van Plato tot 1 januari van dit jaar verboden, terwijl het in andere landen juist een prominente plaats had.

Wort

Ok, genoeg kryptiek. Bij het maken van alcohol gaat het om vergisten van suikers. Gisten is het omzetten van suiker in koolzuur en alcohol. Voor bier is graan een grondstof. Maar omdat dit weinig suikers bevat wordt de graan eerst ontkiemd en gedroogd. Dit heet mouten. Het suikerrijke papje, moutpap, dat daardoor ontstaat heet wort.

Dit wort, dat zowel uit vergiste (omgezette) als onvergiste suikers bestaat, is de basis van bier. De samenstelling ervan bepaalt samen met de nog toegevoegde hop, de smaak van het bier.

Plato en bier

Plato is de eenheid waarmee de dichtheid van het bier wordt aangegeven. Eén graad Plato is gelijk aan één procent opgeloste stoffen in 100 gram bier van 20 graden Celcius. Deze opgeloste stof is grotendeels wort (suikers). Er wordt daarom gesproken van het wortextractgehalte of moutsuikergehalte van bier uitgedrukt in Plato. Meestal wordt het getal aangegeven met een graden teken, soms met het percentage teken.

Maar er kunnen ook andere stoffen aan het bier zijn toegevoegd, ook na het brouwproces, die bijdragen aan de dichtheid. Een andere definitie van Plato is dan ook dat het de som is van de hoeveelheid opgeloste stoffen vóór gisting en van de stoffen die daarna zijn toegevoegd. En dat alles gemeten bij een temperatuur van 20 graden Celcius en per 100 gram vloeistof.

Karl Balling

Plato heeft dus in dit geval niets te maken met Plato Aristocles en zijn Platonische liefde, maar met de Duitse chemicus Fritz Plato. Het verhaal van deze Plato en bier begint echter bij de Oostenrijkse chemicus Karl Josef Balling.

De familie Balling verhuisde naar Pilsen, waar het pils is uitgevonden. Karl bezocht daar de middelbare school. Daarna ging hij scheikunde studeren in Praag. Hij ging werken aan de Polytechnische Universiteit en werd uiteindelijk hoogleraar. Hij hield zich vooral bezig met suikerproductie en vergisten (fermentatie).

In 1843 ontdekte hij dat je de dichtheid van wort op bijna dezelfde manier kunt vaststellen als het oplossen van suiker in water. Hij maakte vergelijkingen tussen gewone suikeroplossingen en wortoplossingen en kwam uiteindelijk tot een eenheid voor het vaststellen van de dichtheid van bier:

Eén graad Balling is het aantal grammen suiker in 100 ml bier bij een temperatuur van 17,5 graden Celcius.

Adolf Brix

De Duitser Adolf Brix was wiskundige en ingenieur. Hij werkte in verschillende branches en was zelfs een periode politicus. Hij verbeterde de rekenmethode van Balling en ging uit van een temperatuur van 20 graden Celcius.

Hij deed verder onderzoek naar de dichtheid en hij kwam in 1850 met zijn verbeterde methode. Zijn naam wordt gebruikt als eenheid van relatieve dichtheid.

Brix is de eenheid van hoeveelheid opgeloste stof (niet per se suikers) in een waterige vloeistof. Het geeft met andere woorden, het percentage massa (vaste stof) in de vloeistof aan in graden.

Om de dichtheid te bepalen wordt de brekingsindex, hoe licht afbuigt wanneer het van de ene in de andere stof komt, van een vloeistof gemeten met een refractometer.

Fritz Plato

Vijftig jaar na Brix zorgde Plato voor een verdere verbetering van de meetmethode en hij verbeterde de refractometer. Op de refractometer staat de waarde aangegeven in Brix-eenheden, maar voor bier zijn er ook refractometers in Plato.

Voor dichtheid wordt vaak nog de zogenaamde Brix-schaal gehanteerd. Maar Plato en bier zijn verbonden waar het gaat om de dichtheid van bier door de aanwezigheid van wort.

Verbod

Volgens de bierverordening van 2003 was het in Nederland verboden het wortextract te vermelden op het bieretiket. Deze verordening is sinds 1 januari van dit jaar in zijn geheel vervallen bij het opheffen van de productschappen. De regels zijn daarna opgenomen in het Warenwetbesluit gereserveerde aanduidingen.

Daarin staat niet dat de Plato niet mag worden vermeld. Wel wordt daarin de Plato nadrukkelijker genoemd, wanneer eisen worden gesteld aan het wortgehalte om de naam van een bier te mogen gebruiken. Bijvoorbeeld Artikel 7f luidt: Een aanduiding pils of iedere andere aanduiding waarvan het woord pils een grondbestanddeel vormt, mag uitsluitend worden gebezigd voor lichtgekleurde bieren met een extractgehalte van de stamwort van 11 tot 15,5%. (oftewel 11 tot 15,5 graden Plato).

Print deze pagina
Bovenstaand bericht is geschreven op 27 oktober 2015 door in de categorie 2015, Algemeen

Vorige en volgende berichten

« Ouder: Nieuwer: »

Een willekeurig bericht

Ik schrijf op deze site over allerlei onderwerpen. Soms is het heel persoonlijk, soms vooral informatief of beschouwend. Hieronder een willekeurig bericht uit ruim 2000 berichten.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *