aarinTijdens een aflevering van The Mentalist sprak iemand over een Red Herring. Uit de context begreep ik wat er werd bedoeld. Ik nam me voor eens te kijken waar de uitdrukking “red herring” vandaan komt.

Aflevering met de red herring

Terugzoeken naar de bedoelde aflevering had geen zin, had ik maar een aantekening moeten maken. In de poging die ik deed, terug redenerend en bladerend door de afleveringen, viel me op dat alle afleveringen een verwijzing hebben naar rood. Veel afleveringen hebben rood in de titel.

Of ze verwijzen direct naar iets rood, bijvoorbeeld bij bloed in de titel, of indirect met een titel als “aingavite baa”, wat rood water betekent. En er is een aflevering met als titel “Red Herring”

Red Herring

Red Herring, oftewel rode haring, is iemand op enigszins slinkse wijze van een onderwerp afbrengen. De gesprekspartner wordt misleid. Wanneer iemand geen gesprek over voetbal wil, maakt hij een opmerking over vrouwenvoetbal, om vervolgens het gesprek in het algemeen op vrouwen te brengen. Later zouden de andere gesprekspartners kunnen zeggen ‘hij gooide een red herring in het gesprek, in dit voorbeeld de vrouw’.

De Red Herring is ook de benaming van een stijlvorm in de film en literatuur. Die vindt plaats wanneer de kijker of lezer op een zijspoor van het hoofdonderwerp wordt gezet en even de draad kwijt is.

De stijlvorm wordt ook graag gebruikt door politici. Als ze een debat willen winnen en er komt een onderwerp waar ze liever niet over willen of kunnen praten, gooien ze er eentje in.

Hak en tak

De red herring is anders dan van de hak op de tak springen. Daarbij wordt ook van onderwerp verandert. Maar bij red herring is het een valse wending, mede bedoeld om de gesprekspartner een verkeerde conclusie te laten trekken.

Oorsprong van de red herring

De Engelsen zeggen dat Red Herring misleidt met een rookgordijn (a smokescreen). Daar ligt waarschijnlijk ook de oorsprong. Het is gerookte haring. Deze bruinrood gekleurde haring gooide iemand, volgens volkswijsheid, in een groep jachthonden om ze te trainen zich op een geur te focussen. Ze mochten zich zich niet laten afleiden door de sterke geur van de haring.

Volgens literatuurwetenschappers is dat onzin en heeft die manier van trainen nooit bestaan. Zij houden het erop dat de uitdrukking komt van de Engelse journalist William Cobbett. Die zou, om honden af te leiden van hun jacht op een haas, een keer een gerookte rode haring hebben gegooid naar de honden.

Alfred Hitchcock en de red herring

In een beschrijving van grondvormen van een filmverhaal beschrijft cineast Anton Haakman manieren om de kijker te manipuleren. In een paragraaf, toepasselijk ‘hoe de hond zijn baas op zijpaden leidt’ geheten, onderscheidt hij de recht lijn, de kronkel (James Bond) en de spiraal. Dit laatste vorm werd door Hitchcock de Red Herring genoemd.

Hitchcock gebruikte het in zijn film Vertigo. Het is als een doolhof met doodlopende wegen, zegt Hitchcock over zijn gebruik, er vinden gebeurtenissen plaats die een personage uit de film van zijn doel afleiden en de kijker afleiden zonder dat ze met de plot, de logische structuur van het verhaal, te maken hebben.

Maarten ’t Hart

In een beschrijving van de roman Verlovingstijd uit 2009 van Maarten ’t Hart pikt Jouri Kerkmeester telkens zijn vriendinnetje af. Een recensent schrijft, ‘De vrouwelijke geliefden spelen de rol van Red Herring, van het dwaalspoor, en verhullen daarmee dat het gaat om de onverbrekelijke en diepgevoelde relatie tussen beide vrienden’.

Harry Mulisch

In 1986 verscheen het boek De Aanslag van Harry Mulisch. De basis daarvoor legde Mulisch in 1981 in een handgeschreven verhaalnotitie van 29 pagina’s. Deze zogenaamde oer-aanslag werd in 1995 door uitgeverij de Bezige als facsimile (replica) cadeau gegeven aan relaties.

Tijdens een vergelijking van deze oer-aanslag met het populairste boek van Mulisch ontdekt een recensent een geheimzinnige vrouw. Bij de oer-aanslag is zij nog de hoofdpersoon bij een begrafenis. In De Aanslag is zij echter degene met een onduidelijke rol die afleidt. Mulisch schrijf in een aantekening dat ze een maîtresse is, maar dat wordt nergens duidelijk.

De ongenode gast

Ze is als het meisje dat onuitgenodigd bij een receptie binnen is gelopen. De vrouw eet en drinkt mee, iedereen vraagt zich even af wie ze is en bij wie ze hoort, maar niemand kent haar. Ze is een red herring.

zie ook het bericht ‘zure haring, rolmops en surströmming‘