Gisteren schreef ik over waardecreatie en mentaliteit. Het ging over een bewuste keuze. Iedereen weet immers dat het downloaden van boeken, CD’s en dergelijke verboden is. Dat iemand het toch doet, zegt iets over diens mentaliteit. Ik noemde het ook disrespect voor de werkzaamheden en inkomsten van een ander.

Er is echter ook waardedevaluatie door gebrek aan kennis bij de consument of afnemer in het bedrijfsleven. Gebrek is natuurlijk niet het goede woord, want de koper hoefde die kennis in het verleden niet te hebben. Maar nu zijn bepaalde inzichten wel handig. Vandaar waardecreatie en voorlichting.

Gratis

Neem het tegenwoordig veelvuldige gebruik van het woord gratis. Dit heeft volgens mij bijgedragen aan het verkeerde beeld van waarde, aan het idee dat dingen gratis (moeten) zijn. Daarmee is mede het disrespect gegroeid over het betalen voor iemands werkzaamheden.

Ik noem het ‘flauwekul gratis’. Flauwekul gratis is bijvoorbeeld de mededeling ‘nu gratis inschrijven’. Meestal is dat verkapte onzin. In vrijwel alle gevallen had een bedrijf eerst ‘administratie- of inschrijfkosten’ (zichtbare onzin), en heeft het die kosten later in de gewone kosten verwerkt met de mededeling dat er geen administratiekosten worden berekend en dat inschrijven gratis is (onzichtbare onzin).

Kostprijs

Er zijn ook (nog steeds) talrijke bedrijven die tegen of onder de kostprijs werken. Ze verpesten daarmee niet alleen hun eigen branche en markt, maar geven ook een verkeerd signaal af. Want ook nu krijgt de consument, die geen benul hoeft te hebben van werkelijke productiekosten en alleen naar de eind-/verkoopprijs kijkt, een onjuist prijsbeeld.

Drukkerijen

Een voorbeeld zijn drukkerijen. Uit een op zichzelf goed idee voor een gestandaardiseerde productiemethode ontstond een bedrijf als Vistaprint. In de slipstream daarvan kwamen meer op specifiek soort drukwerk gerichte drukkerijen waarbij het productieproces op de een of andere manier is gestandaardiseerd.

De papier- en formaatkeuze bij die bedrijven is beperkt, want het moet binnen hun standaardisatie en strakke workflow vallen. Bij sommige kun je wel afwijken, maar dan betaal je direct veel meer. Maar het kwaad, ook met de gratis lokkende visitekaartjes, is al geschied: de consument of het bedrijfsleven heeft al een onjuist prijsbeeld.

De waarde van drukwerk is gedevalueerd en de nog bestaande drukkerijen moet in de toekomst, als de Vistaprints failliet zijn en zij zelf nog hebben kunnen overleven, maar zien hoe ze de waarde weer rechttrekken. Uitleg over het drukproces en de opbouw van kosten, voorlichting dus, lijkt me de enige mogelijkheid. Anders zal het lang duren om weer op een niveau van redelijke marges te komen.

Uitverkoop

Zoals bovenstaand zijn er meer voorbeelden te geven waarbij de waarde is gedevalueerd. Soms door een foute mentaliteit en bewuste keuze, soms zonder dat we het wisten of merkten.

Soms denk ik dat zelfs de uitverkoop van Nederlandse bedrijven aan buitenlandse investeerders te wijten is aan het gisteren genoemde disrespect. Het in ieder geval voort uit dezelfde mentaliteit.

Verarmen van anderen door het gratis downloaden is immers ongeveer hetzelfde als jezelf verrijken. Alleen is het verrijken bij het downloaden vooral een besparing van geld, terwijl bij het verrijken, doorgaans vermogen vermeerderd.

De vraag is alleen of verrijking door verkoop met een bewuste of onbewust verkeerde mentaliteit te maken heeft. Soms dichten we (top)managers te veel wijsheid toe. Maar dat is een ander verhaal.