De laatste tijd staan er regelmatig berichten in de krant over mishandeling van paarden. De idioot, die dat doet is nog steeds niet gepakt. De gek die zoiets doet mogen ze van mij behoorlijk straffen. Dieren hoor je niets aan te doen, ze zijn weerloos.

Maar klopt dat laatste wel? Natuurlijk zijn dieren weerloos. Ze zijn in het algemeen pas gevaarlijk wanneer je ze stoort, laat schrikken of als ze gevaar ervaren. En sommige dieren ook wanneer ze honger hebben.

Toch waren er vroeger ook rechtszaken tegen dieren. Het laatste dierenproces in Nederland was in 1664 in Zwolle.

Strafproces tegen een rund

Het was een strafproces tegen een rund, een stier om precies te zijn. De stier had een boer op de horens genomen. Zijn toegevoegde advocaat kon weinig voor hem doen. De staf was volgens overlevering de doodstraf door levende begraving.

Het was toen al wel een tijdje geleden dat een dierproces had plaatsgevonden. In de vroege middeleeuwen kwam het vaker voor. Het verdachte dier kreeg een advocaat toegevoegd, maar kreeg in vrijwel alle gevallen de doodstraf.

De Bijbel

Die werd niet uitgevoerd zoals dat tegenwoordig in slachterijen gebeurt. De straf kon zo wreed zijn als het levend begraven, zoals de stier in Zwolle. Maar stenigen was ook een mogelijkheid.

Die straf stond al in de Bijbel. Waar in Exodus 21:28 staat: Wanneer een rund een man of een vrouw stoot, waarna deze sterft, zal het rund worden gestenigd, zal zijn vlees niet worden gegeten en zal de eigenaar van het rund vrijuit gaan.

Rechten

Dierenprocessen zijn er niet meer, maar dieren spelen nog wel een rol in de wet. Ze worden door juristen als objecten van recht beschouwd, bijvoorbeeld in het handelsverkeer. Een boer kan immers een koe verkopen aan een andere boer.

Subjecten van recht zijn dieren echter niet, ze hebben geen bevoegdheden. Er zijn wel juristen die vinden dat ze als mensen moeten worden behandeld, zoals ook een bedrijf (bijv. een BV) als rechtspersoon wordt gezien. In die discussie zijn er zelfs juristen die vinden dat alle levende wezens als mensen behandeld moeten worden.

Dierenmishandeling

Omdat dieren slechts objecten zijn, kwam elk recht waarbij dieren een rol spelen voort uit de rechten van de eigenaar van het dier. Schopte de ene boer een paard van een andere boer kreupel, dan kon deze als eigenaar een claim doen omdat zijn eigendom was beschadigd.

Rond 1800 zocht men naar een wetsomschrijving waarin het dier zelf werd beschermd. Waarschijnlijk was de Engelse Dogs act de eerste wet tegen dierenmishandeling. In Nederland kwam zo’n wet er pas in 1886.

Het werd hier toen nog beschouwd als een zedendelict. Veel later, op 24 september 1992, werd dierenmishandeling opgenomen in de Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren. Op 1 januari 2013 werd deze gevolgd door de Wet Dieren, die geleidelijk wordt ingevoerd.

Paardenmishandelaars

Maar wat nu te doen met de paardenmishandelaars, als ze worden gevonden? Er zijn wetten genoeg, maar in de praktijk blijken de straffen gering en Pistolen Paultje is overleden. Van mij mag het bijbels worden opgelost. Stenigen dus die paardenmishandelaar. Een straf zoals bij het strafproces tegen een rund, levend begraven dus, gaat me wat ver.

Meer informatie:

• De juristen Berriat Saint-Prix schreef in 1829 het boek ‘Rapport et recherches sur les procès et jugemens relatifs aux animaux’. Daarin geeft hij diverse voorbeelden van dierprocessen van voor 1600.
• De jurist Benno J. Stokvis schreef in 1931 een artikel in het Tijdschrift voor Strafrecht met als titel, ‘Bijdrage tot de kennis van het wereldlijk dierenproces in de Noordelijke Nederlanden’.
• Wetboek in collegebundel van Kluwer met Wet Dieren (ingegaan 1 januari 2013) en op de site van de Overheid de Gezondheids- en welzijnswet voor Dieren
• Meldcode voor dierenartsen over dierenmishandeling (PDF) ontwikkeld door de beroepsorganisatie voor dierenartsen
• De paardenmishandeling blijkt verspreid over Nederland (overzicht 2013-2014 in Google Maps).
• Overzicht berichten dierenmishandeling in het Algemeen Dagblad
• Zie ook het bericht ‘Ossenworst, de echte uit Amsterdam‘