Vorige week had ik een gesprek met Jakub. In de gesprekken daarna met anderen, ben ik het de waarschuwing van Jakub gaan noemen.

Jakub

Jakub is een Tsjech die al twintig jaar in Nederland woont en werkt en die regelmatig teruggaat naar Tsjechië en Slowakije. Hij komt oorspronkelijk uit Praag, nu Tsjechië, en studeerde natuurkunde en filosofie in Bratislava, de hoofdstad van Slowakije.

Zijn leven is in 1992 bij de splitsing van Tsjechoslowakije ook verdeeld, vertelt hij me als ik hem een paar dagen geleden zie. Zijn ouders wonen in de buurt van Praag, zijn broer in Rovinka, een stadje ten zuiden van Bratislava.

‘Ik kwam met een studentenuitwisseling van de Universiteit naar Nederland en ontdekte het verschil met het leven in Tsjechië’, zegt Jakub. ‘Later kwam ik hier regelmatig voor mijn werk. Ik leerde een Nederlandse vrouw kennen en ineens woonde ik hier’.

Vluchtelingenprobleem

We hebben het over de vluchtelingenstroom. ‘Ik voel me Europeaan en zo kijk ik ook naar de huidige problemen’, vertelt Jakub. ‘Mijn achtergrond speelt daarbij wel een rol. Ik ben opgegroeid in een land dat, lang nadat de communisten waren vertrokken, nog in dualiteit leeft. De Tsjech in het openbare leven is anders dan de Tsjech in privégezelschap. Dat is tijdens de communistische onderdrukking ontstaan’.

Jakub vertelt dat hij regelmatig naar zijn broer gaat. Bratislava is volgens hem een nog onontdekte moderne stad. Vanuit het huis van zijn broer reist hij naar vrienden in het 200 km verder gelegen Budapest, de hoofdstad van Hongarije, en naar Wenen dat op 60 km afstand ligt.

Communisme en Fascisme

‘Bratislava is een bijzondere plek. Ten zuiden heb je Hongarije, waar het communistische verleden nog beter voelbaar is dan in Tsjechië en Slowakije. En in het westen heb je Oostenrijk waar de onderstroom nog steeds fascistisch is. Extreem links en extreem rechts, schijnbaar verschillend, maar in de kern heel erg gelijk’.

Vanzelfsprekend ben ik benieuwd hoe Jakub dat bedoelt.

‘Beide stromingen geloven in één sterke leider, van wie door de bevolking veel wordt getolereerd. Hitler en Stalin waren de bekendste vertegenwoordigers. Het waren allebei massamoordenaars. Tegenstanders werden opgeruimd. Omdat we er zo lang mee te maken hebben gehad als volk, zijn Tsjechoslowaken en Hongaren extra gevoelig voor dit soort stromingen’.

‘En hoe voelt dat nu dan? Hitler en Stalin zijn allang dood’.

Democratisch sausje

‘Kijk naar Vladimir Poetin in Rusland, Recep Erdogan in Turkije en Victor Orbán in Hongarije. Je mag ze niet vergelijken, maar in één ding zijn ze gelijk. Ze willen de enige, totale leider zijn en organiseren dat met staatspolitie en veel van wat we uit het verleden kennen. Met een geveinsd democratisch sausje verhullen ze hun ware bedoelingen. In feite willen ze controle over hun mensen en streven ze naar een totalitaire staat’.

‘Het zijn toch alle drie communisten?’, vraag ik voor een beter begrip.

‘Ik noemde de overeenkomst tussen extreem links en extreem rechts’, negeert Jakub mijn vraag. ‘Er zijn ook verschillen en die zijn juist nu interessant. Een verschil is bijvoorbeeld dat extreem rechts rassenhaat kent en bij extreem links geen onderscheid in rassen voorkomt. Maar bijvoorbeeld de Hongaarse premier Orbán heeft een communistische achtergrond én is anti-islam’.

‘Hoe vertaalt zich dat naar bijvoorbeeld de vluchtelingenproblematiek?’.

Totalitaire stroming

‘Dat is nu juist interessant. Hongaren en Tsjechoslowaken hebben pas tijdens de onderdrukking ondervonden dat het communisme in feite een totalitaire stroming is. Het communisme kent in principe geen rassenhaat. Maar vanuit de ervaringen van Hongaren en Tsjechoslowaken herkennen ze wel, eerder dan andere Europeanen, het totalitaire van de Islam. En ze zien de bedreiging die dat met zich meebrengt.

‘Ik kan me daar iets bij voorstellen’.

Kerk en staat

‘Die bedreiging gaat verder dan een eenvoudig cultureel verschil. Onze bezetters waren Europeanen. Ze waren extreem in hun ideologie, maar ze waren opgegroeid met Europese normen, waarden en wetten. Alle Europese landen werden al bestuurd door politici. De kerk was iets van een geloof, waar je in het dagelijks leven wel of niet iets mee deed. Dat kennen Islamieten niet. Er wordt door hen nog geleefd vanuit een religie. De geestelijken regeren’.

‘Wat heeft dat dan voor gevolgen. Die geestelijken kunnen toch ook moderne gedachten hebben over democratie, mensenrechten en dergelijke’.

‘Dat kan en die geestelijken zijn er ook. Maar voornamelijk denken ze vanuit religie, vanuit de interpretatie van hun heilige boeken. Een scheiding van kerk en staat is ze vreemd. Vrouwen worden niet als gelijke behandeld, vrijheid van meningsuiting kennen ze niet en dan zijn er nog allerlei ander verboden die vrije keuze inperken. Zoals wij, en dan heb ik het over Tsjechen en Hongaren, nog altijd een zekere communistenangst hebben, zo zijn die nieuwe vluchtelingen nog helemaal gevuld met hun culturele achtergrond’.

Wrijving

‘Ik begrijp het probleem. Als die mensen hier naartoe komen dan gaat het op een gegeven moment wringen’.

‘Ja. Niet alleen bij die Islamieten die hier met ongekende vrijheid, ongelovigen en anders- gelovigen worden geconfronteerd. Ook bij de Europeanen. Zij krijgen buren die geen waardering hebben voor onze cultuur, geen respect voor onze democreatie en ons mogelijk zelfs verachten’.

‘Er zijn toch altijd vluchtelingen geweest en immigranten? Je bent er zelf een voorbeeld van. Nederland is een mengelmoes van culturen. Portugezen, Joden en Hongaren kwamen eerder al in grote getalen naar ons land’.

‘Maar dat waren Europeanen en geen Islamieten. Bovendien kwamen die eerdere immigranten als individuen na een procedure. Ze hadden een visum, een paspoort of waren op een andere manier bekend. Nu is het een ongeorganiseerde groep, die vaak zonder identiteitsbewijs als onbekenden, en vaak met de verkeerde motieven, onze landen binnenkomen’.

Gevaar

‘Jij ziet het als een gevaar’.

‘Ik weet dat het een gevaar is. En ik weet zeker dat dit in de nabije toekomst tot problemen gaat leiden. Problemen waar Westerse politici, zeg maar ten westen van de lijn Tsjechië, Slowakije en Hongarije, nog nauwelijks oog hebben. Maar het zijn problemen die politici ten oosten van die lijn wel onderkennen’.

‘Hoe zou je dat gevaar in één zin samenvatten?’.

Jakub denkt na en zegt dan, ‘Vanuit religie geregeerde individuen die als massa onbekenden met allerlei motieven onze Westerse landen binnenkomen, waarbij cultureel onbegrip en psychologie van de massa de grootste gevaren vormen’.

Aldus de waarschuwing van Jakub