Vogelpindakaas is een gespreksonderwerp dat elke winter wel een paar keer voorbijkomt. Meestal gebeurt het in of bij de tuin van een vriend of vriendin. Ik ben zelf niet degene die het onderwerp aansnijd, dat doen andere aanwezigen. Zoals afgelopen weekend.

Er hangt een dikke tak met gaten aan een touwtje in een boom. In de gaten zit een lichtbruine pasta, pindakaas dus. De vraag is natuurlijk, is het vogelpindakaas of pindakaas voor de vogels. Dat is dan ook de vraag die door Marc wordt gesteld.

‘Is dat vogelpindakaas of gewone pindakaas?’

‘Dat is vogelpindakaas. Heb ik gekocht bij de Aldi’, antwoord Peter, in wiens serre we uitkijken op de tuin.

‘Speciale vogelpindakaas is helemaal niet nodig en bovendien een stuk duurder’, zegt Marc.

Nico de Haan

‘Nou, het prijsverschil valt wel mee. Maar het zout in de gewone pindakaas is slecht voor vogels’, reageert Peter.

‘Onzin. Mijn vrouw heeft er een mailwisseling over gehad met Nico de Haan, de bekende vogelbioloog. Die zegt ook dat het onzin is’.

‘Weet je het zeker?’

‘Ja, ik ga daar toch niet over liegen. Het is gewoon een commercieel verhaal. Bovendien, de natuur is veel beter in staat dan wij, te bepalen wat goed is en wat slecht. Als gewone pindakaas te zout is, gaat zo’n vogel gewoon op zoek naar de echte vogelpindakaas van Aldi of een andere supermarkt’.

De bijsluiter of fabrikantenadvies

Marc laat een bulderlach horen na zijn laatste woorden, terwijl Peter naar de keuken loopt. Even later komt hij terug met een stukje plastic folie. Hij vouwt het folie open en leest een tekst voor, van een stikker op het folie:

Deze pot vogelpindakaas is speciaal ontwikkeld voor vogels en bevat essentiële ingrediënten die uw tuinvogels nodig hebben.

U dient uw tuinvogels geen pindakaas te voeren welke bedoeld is voor menselijke consumptie omdat deze hoge gehaltes zout bevat. Pindakaas voor menselijke consumptie kan tot wel 100 maal meer zout bevatten en daarom schadelijk zijn voor uw tuinvogels.

Hang de houder aan een boom, schutting of muur in nabijheid van beschutting. Plaats de pot inde houder en verwijder de deksel. Geniet van de vele soorten vogels die in uw tuin op bezoek komen.

‘Baat het niet, dan schaadt het niet’, besluit Peter, ‘voor die twee kwartjes extra heb ik een beter gevoel’.

‘Je hebt dat potje niet opgehangen, maar uitgelepeld in een tak. Kan dat geen kwaad’, oppert Marc.

‘Je zeurt. Wat vind jij René’, betrekt Peter me in de discussie.

Conclusie

‘De waarheid ligt hopelijk in het midden’, probeer ik diplomatiek, ‘mijn moeder koopt ook die speciale vogelpindakaas. Volgens mij bij Welkoop. Daar koopt ze zelfs vogelzaad en ander voedsel voor die beesten. Je kunt wellicht het zekere voor het onzekere nemen. Maar er is naar vogels en pindakaas volgens mij nog nooit onderzoek gedaan, dus het zou een flauwekul praatje kunnen zijn. Ik ben het met Marc eens dat dieren dichter bij de natuur staan dan wij en ik hoop dat ze een tuin verder gaan als iemand ze met Calvé pindakaas probeert te verleiden’.

Peter beschouwt mijn opmerking als een conclusie en beëindigt het gesprek over de vogelpindakaas, ‘zal ik nog even een zoutloos pilsje halen’.

Ik kijk naar Marc. Hij zou kunnen reageren met de opmerking dat in alle voedsel zout zit. Maar hij leunt achterover met zijn blik op een boomklever. Geen klevende pindapasta, maar een tuinvogel.

Vogelpindakaas

Naar de schadelijkheid van zout in gewone pindakaas is nog onderzoek nooit gedaan. Wel zijn er in het buitenland veel meer vogelinstanties die er iets over zeggen, met evenveel voor- als tegenstanders van gewone pindakaas. In alle gevallen is het vooral beredenering vanuit de gedachte dat zout niet goed is of geen probleem geeft.

Wel adviseren vogelorganisaties die gewone pindakaas geen probleem vinden er wat graan of iets dergelijks aan toe te voegen, vanwege de kleverigheid. In vogelpindakaas zitten, in veel gevallen, al extra ingrediënten die niet aan gewone pindakaas zijn toegevoegd, zoals meelwormen. Die toevoegingen maken de pindakaas nog voedzamer, volgens de fabrikant, maar in ieder geval ook minder kleverig.

Advies en vogelsterfte

Die kleverigheid is dan weer een mythe op zichzelf vinden sommige vogeldeskundigen. Ik zou adviseren: voor de zekerheid en om van het gezeur af te zijn, koop voor bijna dezelfde prijs vogelpindakaas.

Bedenk daarbij echter wel: er sterven duizenden, zo niet meer, vogels door katten in de tuin, dan door zoute pindakaas. Dat is wel onderzocht. Door bijvoorbeeld Stanley Temple van de Universiteit van Wisconsin. Hij deed zijn onderzoek nadat bekend was geworden dat in een Engels dorp elke kat ongeveer 5 vogels doodt per jaar. Temple berekende dat in de staat Wisconsin, vier keer zo groot als Nederland, 19 miljoen zangvogels per jaar door katten worden gedood. In geheel Amerika sterven bovendien, volgens Jim Stevenson (gepensioneerd wetenschapper en vogelgoeroe in Texas), honderden miljoenen vogels per jaar die vliegen tegen auto’s en ramen van huizen.

Fabels en mythes

• Vogels voeden maakt ze afhankelijk

Uit onderzoek blijkt dat vogels gemiddeld 25% van hun voeding uit tuinen halen, dus uit door mensen geplaatst voedsel. Vogels kunnen, ook in de winter, vaak voldoende voedsel vinden in de natuur. Voeding in de tuin vinden ze vooral makkelijk. Alleen bij heel strenge winters maakt aanvullende voeding in de tuin een verschil tussen leven en dood.

• Tuinvoeding verstoort de vogeltrek

Er zijn mensen die denken dat vogels niet vertrekken als er voldoende voedsel is. De vogeltrek is echter meer bepaald door het weer, het licht (hoeveelheid daglicht) en genetisch instinct, dan door voeding. Tuinvoeding geeft ze juist extra energie die helpt de reis te overleven.

• Rijst is slecht voor vogels

Ongekookte rijst zou zwellen, of zelfs ontploffen, in de vogelmaag en daarmee de vogel doden. Veel vogels eten liefst verschillend voedsel. Rijst is daarbij een prettige aanvulling die ze zonder nadelige gevolgen kunnen eten.

• Brood

Brood voeren aan vogels wordt afgeraden. Brood is ongezond voor vogels en volgens sommigen heeft het bovendien weinig voedingswaarde. Erger is dat het water ermee wordt vervuild, wat kan leiden tot zieke vogels. Brood trekt ook roof- en knaagdieren aan en ongedierte. Brood kan gaan rotten, wat kan leiden tot ziekten die ook mensen kunnen infecteren. En eendjes? Te veel brood, het is al snel te veel, leidt tot een ongezonde groei door te eenzijdige voeding. Wie de eendjes wil voeren kan beter ook mais, druiven en ander voer meenemen.

• Kafferkoren

Kafferkoren (ook wel milo genoemd) is een vulmiddel voor voordelig vogelzaad. Het wordt door sommige mensen beschouwd als onnodig. Toch zijn er meerdere vogels die het graag eten, zoals duiven en mussen. Wanneer deze vogels nauwelijks in de tuin zijn, kun je kiezen voor ander voer om verspilling en een met achtergebleven kafferkoren gevulde tuin te voorkomen.

• Vogels vriezen op metalen stokjes

Er zijn mensen die denken dat vogelpootjes kunnen vastvriezen aan metalen zitstokjes. Deze mogen volgens hen alleen van hout zijn. Een vogel heeft echter geen zweetklieren in zijn poten, dus geen vocht dat zou kunnen bevriezen. Bovendien zijn de pootjes van geschubd weefsel met een lage doorbloeding waardoor ze ook van de kou van metaal geen last hebben. Anders is het vanzelfsprekend als de zitstokjes zelf nat zijn. Maar in dat geval zouden ook houten stokjes onhandig zijn.

• Voeren in de zomer

In de zomer zijn er voldoende voedselbronnen beschikbaar, zoals bloemen, insecten en zaden. Maar het is broedtijd en de vogelouders hebben het druk. Ze moeten zorgen voor het nest en hun hongerige broedsel. Er zijn ook veel meer vogels, dan in de winter, op hetzelfde voedsel uit. Voeren in de zomer kan voor de vogels een welkome aanvulling zijn.

• Houdbaarheid

Vogelzaad kan, evenals ander voedsel, bederven. De houdbaarheidsdatum is hier niet altijd maatgevend. Het hangt ervan af hoe het zaad is opgeslagen. Met name door ongedierte, knaagdieren en schimmels bederft het vogelzaad sneller. Vogelzaad kan ook uitdrogen, waardoor het voor vogels minder voedzaam en minder smakelijk is. Vogelzaad moet je koel, droog en luchtdicht opslaan. Bij het vullen van de voederplaats is het altijd verstandig te controleren of het zaad nog goed is.

• Vogelzaadmix is niet goed

In tegendeel. Een mix van zaden is juist goed, omdat het zorgt voor variëteit. Het is ook aangenaam omdat het verschillende vogels aantrekt. Naast een gekochte mix vogelzaad kan het zelf worden uitgebreid met druiven, klokkenhuizen, rest en ander overblijfsel van de eigen maaltijd.

• Eekhoorns

Er zijn vogelhuisjes waarvan wordt gezegd dat ze ontoegankelijk zijn voor eekhoorns. In bijna alle gevallen is dat onjuist. Geen enkel type vogelhuis houdt eekhoorns tegen. Eekhoorns zijn slim, als ze het voer willen zullen ze een manier vinden om erbij te komen.