Bijna iedereen kan vervormde woorden lezen. We kennen ze toch, regelmatig komen ze voorbij de tekstjes met de vraag ‘kun je dit lezen?’. Soms staat er iets bij over het onderzoek van een Engelse universiteit. Die zou hebben ontdekt dat we vervormde woorden kunnen lezen wanneer de eerste en laatste letter van elk woord goed staan.

Vervormde woorden lezen

De originele tekst zoals het op internet staat.

Die Engelse universiteit is Cambridge. Matt Davis is een van de vele taalonderzoekers op Cambridge. Sommige werken op de afdeling hersenonderzoek, anderen bij experimentele psychologie, spraak en taal of toegepaste taalkunde.

Davis weet niet welke collega’s het onderzoek naar vervormde woorden lezen heeft gedaan en naar buiten heeft gebracht. Het klopt volgens hem als ze hebben gezegd dat onze hersenen tot veel in staat zijn. De opmerking over de eerste en laatste letter van elk woord is echter slechts gedeeltelijk waar,

Oorsprong

De oorsprong van het vervormde woorden lezen begint, zoals veel van die hardnekkige, half wetenschappelijke broodje-aapverhalen, tientallen jaren geleden met de niet gepubliceerde thesis van Dr. Graham Rawlinson van de Universiteit van Nottingham in 1976.

De titel van zijn thesis luidt, ‘The significance of letter position in word recognition’. Dat zegt al veel over zijn beoogde onderzoek. Hij vertelt dat zijn doel is ‘to examine the current theorie that we recognise words through shape’. Shape kan meerdere betekenissen hebben, maar hier bedoelt hij ongetwijfeld ‘goede volgorde’ of ‘juiste plaatsing’.

Vervolg

In april 1999 verschijnt in het Britse wetenschappelijke tijdschrift Nature een artikel. Het handelt over het onderzoek van Kourosh Saberi en David R. Perrott naar ‘Cognitive restoration of reversed speech’. Het prikkelt Graham Rawlinson te reageren met een briefje naar het populaire wetenschappelijke tijdschrift New Scientist. Hij refereert daarin aan zijn thesis van 1977 en het laatste deel moet je in vervormde woorden lezen.

In zijn brief schrijft hij: ‘… which showed that randomising letters in the middle of words had little or no effect on the ability of skilled readers to understand the text. Indeed one rapid reader noticed only four or five errors in an A4 page of muddled text’.

Internet

Dat de brief van Rawlinson in een populair tijdschrift verschijnt helpt al bij de start van een hoax. De informatie komt daarna al snel op internet en verspreid zich over de wereld. Er zijn voorbeelden bekend (varianten) van de tekst in alle Europese talen en in het Russisch en Indonesisch.

De Duitse cartoonist Jamiri (de eerste letters van zijn volledige naam Jan-Michael Richter) verwerkte het zelfs in een cartoon. Deze verscheen in het Duitse tijdschrift Der Spiegel.

Cartoon van Jamiri in het Duitse tijdschrift Der Spiegel

Ontkracht

Inmiddels weten we dat de stelling niet juist is. Het hangt, volgens Matt Davis, mede af van de plaats van de overige letters. Rawlinson had in de zeventiger jaren niet de kennis over de psychologie van lezen die tegenwoordig beschikbaar is. Davis vermoedt bovendien dat voor de hoax de overige letter zo zijn gekozen dat de tekst makkelijk leesbaar blijft.

Hij concludeert dat er in ieder geval komt er bij lezen meer kijken dan alleen de eerste en laatste letter. Ter illustratie geeft hij onder andere de volgende zin, ‘A dootcr has aimttded the magltheuansr of a tageene ceacnr pintaet who deid aetfr a hatospil durg blendur’ (zie de leesbare zin onder dit bericht).

Meer informatie:

• De thesis van Graham Rawlinson uit 1979, The significance of letter position in word recognition
• Het artikel van Saberi en Perrott in Nature en de reactie van Graham Rawlinson in New Scientist
• Artikel van Matt Davis over het broodje-aapverhaal, de historie en de voorbeelden in andere talen.
• Wiki over Typoglycemia, het vermogen van de hersenen  dat vervormde woorden lezen mogelijk maakt. De Duitser noemen het heel mooi ‘lettersalade‘.
• Varianten op het oorspronkelijke onderzoek naar leesbaarheid wanneer de eerste en laatste letter van elk woord goed staan, zijn bijvoorbeeld: leesbaarheid van tekst met getallen door Parea, het verschil tussen leesbaarheid van tekst op papier of computer van
  Mangena, Walgermoa en Brønnicka en het onderzoek naar de invloed van ontbrekende letters door Aubin, Roy Charland en Klein.
• Website van cartoonist Jamiri, zijn vermelding in de Lambiek Comiclopedia en zijn facebookpagina