Domme mensen. Rob, een vriend die regelmatig langs komt voor een kop koffie, herhaalde het nog een paar keer. We hadden het over de vluchtelingen en de reactie van mensen die een opvang in hun buurt krijgen.

‘Heb je DWDD gezien met die man die in Frankrijk de serie “op zoek naar Frankrijk” maakte voor de VPRO?’, vroeg hij tenslotte. ‘Hij, die presentator, vertelde dat hij als homo zich in Frankrijk had omringd met ultrarechtse mensen. Hij vond ze heel normaal en aardig. Tot ze hun mening verkondigden. Toen bleken het domme mensen te zijn’.

Domme mensen

Ik kijk Rob aan. Eigenlijk heb ik maar half geluisterd. Ik realiseer me dat zijn domme mensen inhoudelijk anders zijn dan de strekking van mijn bericht ‘we worden dommer’ van bijna drie jaar geleden. Daarin ging het erover dat uit onderzoek blijkt dat er meerdere redenen zijn waarom mensen dommer worden, of eigenlijk minder intelligent.

De domme mensen die Rob bedoelt hebben een ongenuanceerde mening. Het doet me denken aan een mooi verhaal over Socrates

Meest wijze man

De Griekse filosoof Socrates was door het orakel van Delphi uitgeroepen tot meest wijze man ter wereld. Hij geloofde het niet en vond het ongepast. Hij? De slimste mens? Hij besloot in Athene op zoek te gaan naar iemand die nog wijzer was dan hij. Het was de enige manier om het advies van de goden te ontkrachten.

Hij bezocht allerlei mensen en luisterde naar tal van discussies. Politici, dichters, arbeiders en collega’s. Geleidelijk drong het tot hem door dat de goden gelijk hadden met hun uitspraak via het orakel. Iedereen, zo ontdekte Socrates, was zo stellig. Mensen waren allemaal zo beslist in hun meningen, zelfs over zaken waar ze geen ervaring mee en kennis over hadden. Ze hadden vaak niet eens de moeite genomen zich in een onderwerp te verdiepen.

Wanneer Socrates even doorvroeg bleek dat ze hun meningen niet eens konden onderbouwen. Hij concludeerde dat zijn wijsheid eruit bestond dat hij wist dat hij niets wist. Daardoor was hij nieuwsgierig en wilde hij weten hoe dingen werkelijk waren. Hij wilde ervaren en kennis opdoen. Zijn onbevangen zoektocht was zijn kracht en wijsheid. Het niet zoeken van de anderen maakte hen tot domme mensen.

Angst

Het is een oud thema. Zelfs in de bijbel roept Jezus al op ‘wordt weer als kinderen’. Wees onbevangen als een kind, verwonder je en heb honger naar kennis.

Iemand vertelde me ooit dat mensen door angst gedreven stoppen met zoeken naar kennis. Mensen vormen een mening en houden die vast. Ze zijn daarna bang dat van mening veranderen hen minder sterk maakt. Daarna identificeren ze zich met hun meningen en daarom mogen deze niet aan de kaak worden gesteld.

Degenen die daarin doorslaan zijn domme mensen, zou Rob zeggen. Het is helaas waar dat wie zichzelf te veel identificeert met zijn meningen defensief wordt, zich constant verdedigt en zijn angsten camoufleert met valse zekerheden en overdreven zelfvertrouwen. Zie ‘mijn mening’.

Erasmus

Erasmus zei ooit ‘van een gek kun je nog leren’. Ik moet toegeven dat ik niet zeker weet of hij het werkelijk zei of dat ik het ervan heb gemaakt. Ik vind het een mooie uitspraak en ik heb zelfs wellicht weleens geschreven dat het één van mijn motto’s is.

Het maakt dat ik me open stel voor ervaringen, zonder vooroordeel een situatie in ga en luister naar de mening van anderen. Zelfs in de meest triviale ontmoeting, zelfs met een gek, zitten namelijk talrijke leermomenten. Socrates wist dat al.