Fuck, heet het boekje dat ik twee weken geleden van Kees, een oud klasgenoot, kreeg. Fuck an irreverent history, om precies te zijn, van Rufus Lodge.

De oneerbiedige geschiedenis van het woord fuck. ‘Ik zag het liggen en dacht dat is wat voor René’, had hij erbij gezegd.

Het klopt. Ik houd van dit soort miniatuurtjes, waarbij een onderwerp is teruggebracht tot een thema, dat dan weer is uitgebouwd met verhaaltjes, feitjes en dergelijke.

Bad Ass Day

Was dit zo’n boekje? Snel las ik wat alinea’s. Fuck, het was inderdaad zo’n boekje. Wat ik las deed me denken aan Bad ass days van Bert van der Veer. Hij schrijft daarin over zijn rondgang door de medische wereld om van zijn aambeien te worden verlost.

Dat boekje heeft dezelfde schrijfstijl: lichtvoetig, humoristisch en doorspekt met feitjes. Bert, bedenk ik me, zal ook regelmatig Fuck hebben geroepen. Zowel bij zijn research aan den lijve als tijdens het schrijven.

Een oneerbiedig verhaal

Het boekje Fuck vertelt het verhaal over wellicht een van de meest gebruikte woorden in de wereld. Rufus Lodge vertelt over de geschiedenis, het gebruik en de mensen die het gebruiken. Dat blijken niet alleen rocksterren, voetballers en mensen uit de achterbuurten van Londen. Politici, adel, schrijvers en zelfs het Britse Koningshuis gebruiken het.

Lodge noemt ook namen. Teveel om hier een selectie te maken. Er komen zoveel feitjes rondom Fuck voorbij. Heeft iemand bijvoorbeeld weleens gehoord van het Oostenrijkse dorp Fucking.

In hoofdstuk 5 beschrijft hij waarom vaders er niet toe doen in deze maatschappij. Alles draait om moeders. Lodge neemt daarbij het woord “motherfucker” ter illustratie. Hij duikt in de etymologie van het woord, onderzoekt de verhouding van moederwoorden op Google met vaderwoorden en haalt er allerlei andere woorden en voorbeelden bij. Zoals gezegd op een luchtige, humorvolle wijze.

Vloeken

Er is wetenschappelijk onderzoek gedaan naar schelden en vloeken, als veelzijdig aspect van de taal. Onder andere door Richard Stephens van de Keele Universiteit. Hij kwam met diverse resultaten. Stephens ontdekte bijvoorbeeld dat mensen kleurrijker gaan vloeken wanneer ze emotioneler worden. Met kleurrijker bedoelt hij dat mensen meer variatie kregen in hun vloekwoorden.

Waarom mensen vloeken is een ander verhaal. Graag zou Stephens nog eens willen onderzoeken of het te maken heeft met een lage intelligentie en het hebben van een beperkte woordenschat. Maar zijn belangrijkste conclusie is dat er een verband lijkt te zijn tussen vloeken en emotie.

Fuck

Er zijn ook wetenschappers die specifiek keken naar het woord Fuck. Het voor velen nogal beladen woord heeft immers veel toepassingen. Die komen overigens allemaal naar voren in het boekje van Rufus Lodge.

De taalkundigen Anthony McEnery en Zhonghua Ziao van de Universiteit van Lancaster deden onderzoek naar het woord. Zij merken op dat het wordt gebruikt als een algemeen aanvullend of ondersteunend woord. Vanuit het onderzoek van Stephens bekeken, zou je kunnen zeggen dat het de emotie bekrachtigd van de uitspraak (fuck, mijn band is lek).

Andere vormen van gebruik van het woord Fuck zijn volgens McEnery en Ziao de persoonlijke belediging (you fuck, motherfucker), de aanvullende vloek (fuck you!) en de versterker (fucking great). Verder onderscheiden ze onder andere de pronominale (voornaamwoordelijk) vorm, de grappig bedoelde plaatsbepaler (Fuck off!, wij zouden zeggen ‘Ga weg!) en de idiomatische uitdrukking (Fuck all).

Standup comedian George Carlin had al ruim voor McEnery en Ziao alle vormen van Fuck in zijn programma verwerkt. Rufus Lodge behandelt alle door McEnery en Ziao onderscheiden vormen en legt er een aantrekkelijk sausje overheen.

Meer informatie:

• Een idiomatische uitdrukking is samengesteld uit woorden, maar de betekenis is niet af te leiden uit de gebruikte woorden. Een knijpkat bijvoorbeeld is een zaklantaarn, wat niet duidelijk wordt uit de woorden knijp en kat.
• Kirstin en Timothy Jay deden het onderzoek dat Stephens had willen doen (zie hierboven) naar het verband tussen het gebruik van vloeken, woordenschat en intelligentie. Eerder (2000) schreef Timothy een rapport over ‘Why we curse‘ en samen met Kirstin over de pragmatiek van vloeken (2008)
• Zelf deed Stephens een onderzoek naar vloeken als reactie op pijn
• Artikel en interview met Stephens in The Psychologist over Vloeken, de taal van leven en dood (met veel verdere verwijzingen).
• Paul Booth, collega van Stephens bij Keele Universiteit, vond het allereerste gebruik van het woord Fuck
• Een variant op het boek van Rufus Lodge is ‘Holy Shit, a brief history …‘ van Melissa Mohr over het woord en gebruik van SHIT.

Rufus Lodge leest voor uit zijn boekje (filmpje alleen op youtube te bekijken vanwege leeftijdsbeperking)